WITAMINY

nasze zdrowie(miesięcznik o zdrowiu, październik 2016 nr.8 (100))

Są dla naszego organizmu bardzo cenne. To wie każdy. Tylko dlaczego?

I czym tak naprawdę witaminy są? Co się dzieje, gdy witamin jest

w organizmie zbyt mało? No i czy można je przedawkować?

Witaminy to organiczne środki odżywcze lub − jak kto woli − grupa organicznych związków chemicznych

o różnorodnej budowie. W organizmie pełnią funkcję regulacyjną. Wspomagają lub umożliwiają zachodzenie reakcji chemicznych, dzięki którym możliwe jest prawidłowe funkcjonowanie komórek.

Witaminy mogą być pochodzenia naturalnego, ale mogą też być otrzymywane syntetycznie.

Ze względu na rozpuszczalność dzielą się na rozpuszczalne w tłuszczach (witaminy A, D, E i K) i rozpuszczalne w wodzie (witaminy z grupy B i witamina C).

Na nerwy i dobre widzenie

Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Każda ma jakiś wpływ na konkretne funkcje ludzkiego organizmu.

Witamina A − jest potrzebna w procesie widzenia. Reguluje też procesy tworzenia nowych komórek,

zapewnia prawidłową pracę nabłonków i błon śluzowych. Wzmacnia układ odpornościowy.

Witamina D − poprawia odporność, wspomaga tworzenie się masy kostnej i tworzenie się kolagenu. Jest potrzebna mięśniom. Jej regularne stosowanie chroni przed złamaniami, co jest istotne w przypadku osteoporozy. Pomaga kontrolować ciśnienie.

Witamina E − chroni organizm przed działaniem wolnych rodników i nadtlenków lipidowych. Zapobiega

w ten sposób chorobom degeneracyjnym, miażdżycy, procesom starzenia

 się komórek. Hamuje rozpad czerwonych krwinek, a wraz z selenem zapobiega stłuszczeniu wątroby.

Witamina K − jest niezbędna do tworzenia czynników krzepnięcia krwi,

ma więc działanie przeciwkrwotoczne; bierze też udział w tworzeniu się tkanki

kostnej, a także ma właściwości antybakteryjne, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe.

Witaminy z grupy B − odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Wpływają na proces metaboliczny, uczestnicząc w przyswajaniu węglowodanów, łagodzą stan napięcia

nerwowego, a także poprawiają funkcjonowanie ludzkiego mózgu.

Witamina C − jest silnym przeciwutleniaczem, chroni organizm przed działaniem wolnych rodników. Jest

niezbędna do wytwarzania kolagenu oraz substancji uszczelniającej śródbłonek naczyń włosowatych. Zwiększa odporność organizmu, ułatwia przyswajanie żelaza.

 

TO CIEKAWE

Witamina A występuje co prawda wyłącznie w produktach zwierzęcych, ale może być też wytwarzana w organizmie człowieka z karotenoidów, które występują głównie w produktach roślinnych. Najważniejszym karotenoidem jest beta-karoten.

 

Skąd się biorą

Witaminy są potrzebne ludzkiemu organizmowi bezwarunkowo. Dostarczamy je organizmowi codziennie,

najczęściej nieświadomie. Ich źródłem są przecież produkty roślinne lub te pochodzenia zwierzęcego. Wyjątkiem jest witamina D, którą organizm ludzki sam wytwarza w skórze pod wpływem promieni słonecznych, większość z nas odczuwa więc jej niedobory jesienią i zimą, a to oznacza, że...  Właśnie, co to oznacza? I co dzieje się z organizmem, gdy jemy zbyt mało warzyw i owoców, które są źródłem

witaminy C, K i E, bądź zbyt mało ryb czy jaj, które są bogate w witaminę A, albo gdy w menu brak zdrowych kasz, brązowego ryżu, pełnoziarnistych makaronów będących źródłem witamin z grupy B, czyli po prostu, gdy nie dostarczamy organizmowi tyle witamin, ile powinniśmy? 

 

Gdy jest ich za mało

Gdy witamin w organizmie człowieka jest zbyt mało, organizm choruje i wysyła sygnały. Schorzenie polegające na całkowitym braku lub znaczącym niedoborze jednej lub wielu witamin w organizmie to awitaminoza.

• Niedobór witaminy A prowadzi m.in. do kurzej ślepoty, rozmiękania rogówki, zespołu suchego oka.

• Niedobór witaminy B1 jest przyczyną choroby beri-beri, w rezultacie której dochodzi do zapalenia

wielonerwowego, porażeń i zaników mięśni.

• Niedobór witaminy B3 to choroby skórne takie jak: egzema, trądzik, owrzodzenie warg, przebarwienia, rumienie i pęcherze skórne oraz wypadanie włosów.

• Niedobór witaminy C objawia się szybkim męczeniem, brakiem łaknienia, bólami stawowo-

-mięśniowymi, zaczerwienieniem i krwawieniem dziąseł, wypadaniem zębów; prowadzi do niedokrwistości

i osłabienia odporności.

• Niedobór witaminy D winny jest występowaniu krzywicy u dzieci i osteoporozy u dorosłych,

a witaminy K − słabej krzepliwości krwi oraz zaburzeniu wydzielania żółci i wchłaniania w jelicie cienkim.

• Niedobór witaminy E może prowadzić do zaburzeń metabolizmu, zaniku mięśni, niedokrwistości, zmian w układzie nerwowym.

To tylko najważniejsze problemy wynikające z niedoboru poszczególnych witamin. Jest ich znacznie więcej.

Co ciekawe, równie dużo przykładów można wymienić w przypadku sytuacji odwrotnej, czyli hiperwitaminozy.

Gdy jest ich za dużo

Hiperwitaminoza to zespół objawów chorobowych wywołany nadmiarem witamin w organizmie i dotyczy on

przede wszystkim witamin A i E oraz witamin z grupy B i niezwykle rzadko witaminy D, co jednoznacznie oznacza, że witaminy te można przedawkować!

• Nadmiar witaminy A objawia się ociężałością, osłabieniem mięśni, odwapnieniem kości, utratą apetytu, zmianami dermatologicznymi, krwotokami, zaburzeniami pracy serca, nerek i ośrodkowego

układu nerwowego. Może prowadzić do powstania nowotworów.

• Nadmiar witaminy E może spowodować zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, wywołać uczucie zmęczenia i osłabienia.

• Nadmiar witamin z grupy B – o ich przedawkowaniu świadczą różne objawy, np. hiperwitaminoza

witaminy B1 objawia się drżeniem mięśni i kołataniem serca, a witaminy B2 – świądem, drętwieniem kończyn oraz uczuciem palenia i kłucia.

• Nadmiar witaminy D − nie jest możliwe wywołanie hiperwitaminozy przy zwykłej diecie lub intensywnej

ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe, ale możliwe jest – choć zdarza się to niezwykle rzadko – przedawkowanie syntetycznej witaminy D, co objawia się m.in. nudnościami i wymiotami, brakiem apetytu, osłabieniem i szybkim męczeniem się.

A pozostałe witaminy, np. tak niezwykle popularna witamina C? Dotychczasowe badania nie potwierdzają możliwości jej przedawkowania.

WARTO WIEDZIEĆ

• Nawet niewielki nadmiar witaminy A jest szkodliwy dla dziecka będącego w łonie matki.

• Najbardziej narażone na niedobór witaminy C są w Polsce osoby starsze oraz

kobiety karmiące piersią, osoby jedzące mało warzyw i owoców lub niejedzące ich

na surowo.

• Zdolność do syntezy skórnej witaminy D spada u osób po 60. roku życia.

Jak duży problem?

Jakie dawki poszczególnych witamin są potrzebne człowiekowi? Niewielkie. Wystarczy urozmaicona dieta bogata w warzywa i owoce, ryby i chude mięso. Jednak, jak się okazuje, to wcale nie jest takie proste, a mówiąc wprost: w ogóle o to nie dbamy. Z badań epidemiologicznych wynika bowiem, że zdecydowana większość Polaków ma niedobór witaminy D (choć to akurat nie jest wina diety, tylko zbyt małej ekspozycji na słońce) oraz witaminy A i witamin z grupy B. Rozwiązanie? Zdaniem dietetyków należałoby bardziej się postarać, układając menu. Ratunkiem mogą być również witaminy w tabletkach i kapsułkach (te najlepiej przyjmować po konsultacji z lekarzem, który stwierdzi po ocenie symptomów lub po badaniu poziomu witamin we krwi, czego tak naprawdę potrzebuje organizm). Nie bez znaczenia jest także wiedza na

temat synergizmu wchłaniania.

Lepsze wchłanianie

Wchłanianie to proces zachodzący w przewodzie pokarmowym, głównie w jelicie cienkim, polegający na

wnikaniu końcowych produktów trawienia białek, tłuszczów i węglowodanów,

do komórek śluzówki, a następnie przekazanie ich do krążącej krwi

i chłonki. Synergizm natomiast to termin stosowany w farmakologii do określenia zjawiska, gdy zastosowanie dwóch lub więcej środków wykazuje silniejsze działanie niż podanie ich oddzielnie.

W takie interakcje wchodzą też witaminy.

Wiadomo na przykład, że każda witamina B lepiej wchłania się w towarzystwie swoich koleżanek z grupy, dlatego lepiej jest przyjmować kompleks witamin z grupy B niż np. samą witaminę B3. Z kolei witamina A lepiej się przyswaja w połączeniu z witaminą E i na odwrót.

Witaminę C dobrze jest łączyć z witaminami A, E, B2, B6 i D. Dodatkowo wchłanianie witamin

zwiększają składniki mineralne, np. magnez poprawia wnikanie witamin B1, B6 i C, a wapń poprawia wchłanianie witamin B12, A, D oraz C.

Te